مریخ

مريخ
مريخ از نظر فاصله از خورشيد چهارمين سياره منظومه شمسي ست. مريخ يكي از همسايه هاي ديوار به ديوار زمين در فضاست! مريخ هم مثل بقيه عناصر منظومه شمسي، 6/4 ميليارد سال پيش متولد شده است. اندازه مريخ نصف اندازه زمين است

چرا رنگ مريخ قرمز است؟
اگر از زمين نگاه كنيم، رنگ مريخ نارنجي مايل به قرمز براق و روشن است. اين رنگ به خاطر اين است كه خاك مريخ از مواد معدني غني از آهن تشكيل شده. اين رنگ همچنين شبيه به رنگ زنگ زدگي ست كه به خاطر تركيب آهن و اكسيژن است.

سطح مريخ
سطح مريخ خشك و سنگي و پوشيده از خاك غني از آهن است. سطح مريخ شکل های مختلفي دارد كه در روي زمين هم وجود آنها معمولي ست. اين شکل ها شامل دشت ها، دره ها، آتشفشان ها، يخ هاي قطبي، آبراه ها و دره هاي تنگ مي شود. اما چاله هايي كه در روي سطح مريخ ديده مي شود، در روي زمين نادر است. دانشمندان شواهد محكمي پيدا كرده اند كه نشان مي دهد كه زماني آب روي سطح مريخ جاري بوده است.

اندازه
مريخ حدود 4222 مايل (6790 كيلومتر) قطر دارد. اين رقم 53 درصد يا يك كمي بيش از نصف قطر زمين است.

تركيب سياره ای
دانشمندان هنوز چيز زيادي درباره مريخ نمي دانند. يك روش خوب براي مطالعه, كار گذاشتن شبكه اي از گيرنده هاي حركتي به نام سيسمومتر روي سطح مريخ است. اين ابزار, حركات كوچك روي سطح را اندازه گيري مي كند. دانشمندان اين ابزار را به كار مي گيرند تا درباره لايه هاي زيرين هم اطلاعاتي به دست آورند. محققان از اين تكنيك معمولاً براي مطالعه داخل زمين استفاده مي كنند.
دانشمندان چهار منبع كسب اطلاعات درباره داخل مريخ دارند.1- محاسبه تراكم، جرم، جاذبه و مواد در حال گردش سياره. 2- دانش به دست آمده درباره سياره هاي ديگر. 3- تجزيه وتحليل شهاب سنگ هايي كه روي زمين مي افتند 4- داده هايي كه توسط سفينه هاي فضايي در حال گردش جمع آوري مي شود. به اين ترتيب دانشمندان فكر مي كنند كه مريخ شايد مثل زمين سه لايه اصلي داشته باشد.

لايه هاي مريخ

پوسته: دانشمندان حدس مي زنند كه متوسط ضخامت پوسته مريخ 30 مايل (50 كيلومتر) باشد. احتمالاً ضخامت پوسته در شمال باريك تر از جنوب است. بيشتر پوسته شايد از يك سنگ آتشفشاني به نام بازالت تشكيل شده باشد كه غني از آهن است. وجود بازالت در پوسته زمين و ماه هم معمولي ست. بعضي از سنگ هاي پوسته اي مريخ، به ويژه در نيمكره شمالي ممكن است شكلي از "اندسيت" باشد كه نوعي ديگر از سنگ آتشفشاني ست كه باز هم در روي زمين يافت مي شود. تفاوت اندسيت با بازالت اين است كه اندسيت سيليكات دارد كه بازالت ندارد. سيليكات از سيليكون و اكسيژن تشكيل شده.

منتل: تركيب منتل مريخ مشابه منتل زمين است و عمدتاً از سيليكون، اكسيژن، آهن و منيزيوم تشكيل شده. منبع گرماي داخل مريخ شايد مشابه منبع گرماي داخل زمين باشد. اين گرما از شكستن هسته اتم هاي عناصري مثل اورانيوم، پتاسيم و توريوم ناشي مي شود. به خاطر گرماي راديو اكتيويته، متوسط دماي منتل مريخ ممكن است 2700 درجه فارنهايت (1500 درجه سانتي گراد) باشد.

هسته: احتمالاً هسته مريخ از آهن، نيكل و سولفور تشكيل شده. تراكم مريخ اشاراتي به اندازه هسته مي كند. تراكم مريخ كمتر از تراكم زمين است. بنابراين شعاع هسته مريخ بايد كوچك تر از شعاع هسته زمين باشد. شعاع هسته مريخ شايد بين 900 و 1200 مايل (1500 و 2000 كيلومتر) باشد. برخلاف زمين كه بخشي از هسته اش مذاب است، ممكن است كه هسته مريخ جامد باشد.
دانشمندان حدس مي زنند كه هسته مريخ جامد باشد چون كه مريخ حوزه مغناطيسي قابل توجهي ندارد. حوزه مغناطيسي تأثيري ست كه يك شيء مغناطيسي در منطقه اطرافش به جا مي گذارد. وجود حركت در داخل هسته مذاب سياره، هسته را شيئي مغناطيسي مي كند. اين حركت در هسته مذاب هم, با چرخش سياره ايجاد مي شود.
بعضي از داده ها از وجود سنگ هاي مغناطيسي قوي تر در ميان سنگ هاي قديمي مريخ حكايت دارد. بنابراين شايد در گذشته هاي دور داخل مريخ داغ تر بوده و اين سياره هسته مذاب داشته است.

جرم وتراكم و نيروي جاذبه
جرم مريخ 42/6 ضربدر 10 به توان 20 كيلوگرم است. اين رقم يك نهم جرم زمين است. تراكم مريخ حدود 933/3 گرم بر سانتي متر مكعب است. اين رقم 70 درصد تراكم زمين است. چون تراكم مريخ خيلي كمتر از تراكم زمين است، نيروي جاذبه در سطح مریخ فقط 38 درصد تراکم زمين است. يعني يك شخص 100 پوندي روي مريخ وزنش 38 پوند مي شود. اگر شخصي در مريخ سنگي را از ارتفاع به پايين بيندازد، سنگ آهسته تر از همان سنگ اگر روي زمين رها شود، روي سطح مريخ مي افتد.

جو
مريخ جو خيلي باريكي دارد. اين جو از 3/95 درصد دي اكسيد كربن، 7/2 درصد نيتروژن و 6/1 درصد آرگون،07/0 درصد مونوكسيد كربن و 03/0 درصد بخارآب تشكيل شده. جو مريخ نسبت به جو زمين اكسيژن خيلي كمتري دارد. ميزان اكسيژن در مريخ فقط 13/0 درصد است. در مقايسه با جو زمين كه 21 درصد اكسيژن دارد.
در سطح مريخ فشار جوي فقط حدود 10/0 در اينچ مربع يا 7/0 درصد فشار جو در سطح زمين است. وقتي روي مريخ فصل ها تغيير مي كنند، فشار جوي درسطح آن 20 تا 30 درصد تغيير مي كند. اين به بيضي بودن زياد مدار مريخ برمي گردد. مريخ در طول زمستان نسبت به تابستان حدود 20 درصد به خورشيد نزديك تر است. به خاطر همین در يك سال مريخي, كلاه قطبي شمالي نسبت به كلاه قطبي جنوبي دي اكسيد كربن بيشتري جذب مي كند.
ذخاير زيادي از دي اكسيد كربن يخ زده در قطب هاي شمال و جنوب مريخ وجود دارد. در طول فصل گرما بخشي از كلاه قطبي ذوب مي شود و دي اكسيد كربن آزاد مي شود. در طول فصل سرما بخشي از كلاه قطبي يخ مي زند و دي اكسيد كربن جو كم مي شود.
مقدار زيادي ذرات گرد و غبار معلق در جو مريخ وجود دارد. اين ذرات كه حاوی مقدار زيادي اكسيد كربن است، نور آبي را جذب مي كند. بنابراين آسمان آبي كمي دارد و رنگش به صورتي-زرد مي زند.

ابرهاي مريخ
در جو مريخ ابرهاي باريكي كه از ذرات دي اكسيد كربن يخ زده تشكيل شده اند, مي توانند در عرض هاي جغرافيايي بالا شكل بگيرند. علاوه بر ابرها وجود مه رقیق و تركيب ذرات يخ آب هم در مريخ معمول است. مه و بخار مخصوصاً در اول صبح معمول است. در اين زمان دما در كمترين ميزان است و بخار آب بيشتر به هم فشرده مي شود.

باد و توفان هاي گرد و غبار
در مريخ فشردگي يا تبخير دي اكسيد كربن در قطب ها، گردش هوا را تحت تأثير قرار مي دهد. موقعي كه زمستان شروع مي شود، دي اكسيد كربن جو در قطب ها به هم فشرده مي شود و بيشتر دي اكسيد كربن به قطب ها مي رود تا در آنجا مستقر شود. موقعي كه بهار از راه مي رسد، برفك دي اكسيد كربن تبخير مي شود و در نتيجه گاز از قطب ها به جاهاي ديگرجريان پيدا مي كند.
بيشتر بادهاي روي سطح مريخ آرامند و سرعت هايي در حدود شش مايل در ساعت (10 كيلومتر در ساعت) دارند. بادهاي تندي با سرعت 55 مايل در ساعت (90 كيلومتر در ساعت) هم مشاهده شده. اما به هر صورت اين تندبادها هم نسبت به بادهايي با همان سرعت در زمين نيروي خيلي كمتري دارند و اين به خاطر تراكم كمتر جو مريخ است.
بادهاي كوچك و چرخان مي توانند گرد وغبار را از سطح مريخ بلند كنند. اين بادها توفان هاي كوچك ولي موذی ای مثل ترنادو درست مي كنند. توفان هاي گرد وغباري بزرگ وقتي به وجود مي آيد كه باد گرد و غبار را به سمت جو بالا مي برد. گرد وغبار نور خورشيد را جذب مي كند و هواي اطراف را گرم مي كند. هنگامي كه گرماي هوا بيشتر مي شود, بادهاي بيشتري رخ مي دهد و گرد و غبارهاي بيشتري را بالا مي برد. در نتيجه توفان قوي تر مي شود.
توفان هاي گرد و غبار با مقياس هاي بزرگ تر, مي توانند منطقه اي به وسعت بيش از 200 مايل (320 كيلومتر) تا چند هزار مايل يا كيلومتر را دربربگيرند. بزرگ ترين توفان ها مي تواند تمام سطح مريخ را بپوشاند. اين توفان ها اندازه غير معمولي ندارند. ولي مي توانند چند ماه به طول انجامند. قوي ترين توفان ها تقريباً تمام سطح مريخ را از نظرها پنهان مي كنند. چنين توفان هايي در سال 1971 و 2001 رخ دادند. هرموقع مريخ بيشتر به خورشيد نزديك مي شود, توفان هاي گرد و غبار معمول تر مي شود. به اين خاطر در اين شرايط توفان ها بيشتر رخ مي دهند. چون كه خورشيد جو را بيشتر گرم مي كند.

مدار مريخ
مثل همه سياره هاي منظومه شمسي، مريخ هم در مدار بيضي شكل دور خورشيد سفر مي كند. ولي مدار آن بيشتر از بقيه سياره ها (پلوتون استثناست البته اگر واقعاً سياره باشد) حالت بيضي دارد. فاصله مريخ تا خورشيد وقتي كمترين فاصله را دارد 206620000 كيلومتر است و وقتي فاصله اش بيشتر است 249230000 كيلومتر است.
فاصله بين زمين و مريخ هم به موقعيت دو سياره در مدارشان بستگي دارد. موقعي كه اين فاصله كم است به 54500000 كيلومتر مي رسد و وقتي فاصله زياد است به 401300000 كيلومتر بالغ مي شود.
كجي محور مريخ, مثل زمين باعث مي شود مقدار نور خورشيدي كه روي بخش هاي مشخصي از سياره مي افتد در طول سال خيلي مختلف باشد. در نتيجه مريخ هم مثل زمين فصل دارد.

طول روز وسال در مريخ
مثل زمين، مريخ هم از غرب به شرق دور محورش مي چرخد. روز خورشيدي روي مريخ 24 ساعت و 39 دقيقه و 35 ثانيه است. اين مدت, زماني ست كه طول مي كشد تا مريخ يك بار دور خودش بچرخد. يك روز زميني 24 ساعت طول مي كشد. يعني هر روز روي مريخ 03/1 روز زميني طول مي كشد. يك سال روي مريخ 687 روز زميني به طول مي انجامد. اين مدتي ست كه مريخ يك بار دور خورشيد مي گردد.

دما
متوسط دماي سطح مريخ 81- درجه فارنهايت (63- درجه سانتي گراد) است. تنوع دما از 68 درجه فارنهايت (20 درجه سانتي گراد) تا 220- درجه فارنهايت (140- درجه سانتي گراد) متغير است. مريخ خيلي سردتر از زمين است.
هنگامي كه جو گرد و غبار زيادي دارد, دماي جو مي تواند گرم تر از حد طبيعي شود. چون گرد و غبار نور خورشيد را جذب مي كند و سپس بيشتر گرماي به دست آورده را به گازهاي جو انتقال مي دهد.

صورت ماه
عكسي كه به وسيله ناسا گرفته شده به خاطر وجود سنگ ها وساير شکل های زمين شناسي روي سطح مريخ, نشان مي دهد كه مريخ شبيه به صورت يك بشر است.

ماه هاي مريخ
مريخ دو تا ماه دارد. فوبوس و ديموس. آنها احتمالاً سيارك هايي هستند كه به مدار مريخ كشيده شده اند.